عنوان فعالیت: تمرین ۴ ماکسیممسازی حاصل ضرب با جمع ثابت ریاضی دهم انسانی
۴. اگر $\mathbf{x}$ و $\mathbf{a}$ باشند $\mathbf{2x + a = 10}$، $\mathbf{x}$ و $\mathbf{a}$ را طوری بیابید که $\mathbf{y = xa}$ ماکسیمم شود.
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۴ ماکسیممسازی حاصل ضرب با جمع ثابت صفحه 70 ریاضی دهم انسانی
هدف این تمرین، تبدیل یک حاصلضرب ($\mathbf{y = xa}$) به یک تابع درجه دوم و سپس یافتن نقطهی بیشینه آن است.
### گام ۱: تبدیل حاصل ضرب به تابع یک متغیره
از رابطهی $\mathbf{2x + a = 10}$ استفاده میکنیم تا $\mathbf{a}$ را بر حسب $\mathbf{x}$ بنویسیم:
$$\mathbf{a = 10 - 2x}$$
سپس، $\mathbf{a}$ را در تابع $\mathbf{y = xa}$ جایگذاری میکنیم تا $\mathbf{y}$ فقط تابعی از $\mathbf{x}$ شود ($athbf{f(x)}$):
$$\mathbf{f(x) = x(10 - 2x)}$$
$$\mathbf{f(x) = 10x - 2x^2}$$
$$\mathbf{f(x) = -2x^2 + 10x}$$
### گام ۲: یافتن مقدار $\mathbf{x}$ برای ماکسیمم مقدار ($athbf{x_{\text{رأس}}}$)
این تابع یک سهمی رو به پایین است ($athbf{a = -2}$)، پس دارای ماکسیمم است.
* **ضرایب:** $\mathbf{a = -2}$، $\mathbf{b = 10}$، $\mathbf{c = 0}$
* **محاسبه $\mathbf{x_{\text{رأس}}}$:**
$$\mathbf{x_{\text{رأس}} = -\frac{b}{2a} = -\frac{10}{2(-2)} = -\frac{10}{-4} = \frac{5}{2}}$$
$$\mathbf{x = 2.5}$$
### گام ۳: یافتن مقدار $\mathbf{a}$
مقدار $\mathbf{x = 2.5}$ را در رابطهی اولیه $\mathbf{a = 10 - 2x}$ جایگذاری میکنیم:
$$\mathbf{a = 10 - 2(2.5) = 10 - 5}$$
$$\mathbf{a = 5}$$
### گام ۴: محاسبه ماکسیمم مقدار $\mathbf{y}$
$$\mathbf{y_{\text{ماکسیمم}} = x \times a = (2.5) \times (5) = 12.5}$$
**پاسخ نهایی:** مقادیر $\mathbf{x = 2.5}$ و $\mathbf{a = 5}$ باعث میشوند حاصل ضرب $\mathbf{y = xa}$ ماکسیمم شود. (ماکسیمم مقدار $\mathbf{12.5}$ است.)
عنوان فعالیت: تمرین ۵ بیشترین سود روزانه از تابع درجه دوم ریاضی دهم انسانی
۵. در یک تولیدی، نوعی لامپ برای مصارف پزشکی تولید میشود. این تولیدی هر یک از لامپها را میتواند به قیمت $\mathbf{200}$ تومان بفروشد. اگر در هر روز $\mathbf{x}$ واحد لامپ تولید کند و بفروشد و تابع هزینهی آن برابر $\mathbf{C(x) = x^2 + 40x + 100}$ باشد:
الف) تابع سود روزانهی این تولیدی را بنویسید.
ب) چند لامپ در روز تولید کند تا بیشترین سود را داشته باشد؟
پ) بیشترین سود روزانهی این کارگاه چقدر است؟
پاسخ تشریحی و گام به گام تمرین ۵ بیشترین سود روزانه از تابع درجه دوم صفحه 70 ریاضی دهم انسانی
این مسئله نیز یک کاربرد مستقیم از **توابع درجه دوم** در اقتصاد است. بیشترین سود همیشه در **رأس سهمی** اتفاق میافتد.
### الف) تعیین تابع سود ($athbf{P(x)}$)
**گام ۱: تعیین تابع درآمد ($athbf{R(x)}$):** قیمت فروش هر لامپ $\mathbf{200}$ تومان است.
$$\mathbf{\text{درآمد } R(x) = 200x}$$
**گام ۲: تعیین تابع سود ($athbf{P(x)}$):** $\mathbf{\text{سود } = \text{درآمد} - \text{هزینه}}$
$$\mathbf{P(x) = R(x) - C(x)}$$
$$\mathbf{P(x) = 200x - (x^2 + 40x + 100)}$$
$$\mathbf{P(x) = 200x - x^2 - 40x - 100}$$
$$\mathbf{P(x) = -x^2 + 160x - 100}$$
**تابع سود:** $\mathbf{P(x) = -x^2 + 160x - 100}$
### ب) تعداد لامپ برای بیشترین سود ($athbf{x_{\text{رأس}}}$)
تابع سود یک سهمی رو به پایین است ($athbf{a = -1}$). بیشترین سود در $\mathbf{x_{\text{رأس}}}$ اتفاق میافتد.
* **ضرایب:** $\mathbf{a = -1}$، $\mathbf{b = 160}$، $\mathbf{c = -100}$
* **محاسبه $\mathbf{x_{\text{رأس}}}$:**
$$\mathbf{x_{\text{رأس}} = -\frac{b}{2a} = -\frac{160}{2(-1)} = 80}$$
**پاسخ:** تولیدی باید $\mathbf{80}$ لامپ در روز تولید کند تا بیشترین سود را داشته باشد.
### پ) بیشترین سود روزانه ($athbf{P_{\text{ماکسیمم}}}$)
مقدار بیشترین سود برابر است با مقدار تابع سود در $\mathbf{x = 80}$:
$$\mathbf{P(80) = -(80)^2 + 160(80) - 100}$$
$$\mathbf{P(80) = -6400 + 12800 - 100}$$
$$\mathbf{P(80) = 6400 - 100 = 6300}$$
**پاسخ نهایی:** بیشترین سود روزانه این کارگاه $\mathbf{6300}$ تومان است.